به گزارش ایکنا، زهرا روح‌اللهی امیری؛ استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، ۱۳ دی ماه در نشست علمی «بررسی مرجعیت سیاسی اعتقادی زنان در عصر غیبت با تاکید بر نقش حکیمه خاتون و بانو حدیث» که از سوی گروه سیره و تاریخ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد با بیان اینکه واقعیت این است که در این موضوع کار چندانی انجام نشده است و البته همان مقدار کارهای ارزشمند و خوبی هم که منتشر شده است باز شاهد خلاهای زیادی هستیم، گفت: براساس آیه ۱۲۲ توبه «وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً ۚ فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ؛ خداوند فرموده است که و (هنگامی که رسول فرمان خروج برای جنگ دهد) نباید مؤمنان همگی بیرون روند (و رسول را تنها گذارند) پس چرا از هر طایفه‌ای جمعی برای جنگ و گروهی نزد رسول برای آموختن علم دین مهیا نباشند تا قوم خود را چون به نزدشان بازگشتند بیم رسانند، باشد که (از نافرمانی خدا) حذر کنند.

وی تاکید کرد: فرمان خدا این است همه کسانی که دغدغه دین دارند موظف به تعلیم مباحث دینی هستند و اینکه بعد باید سراغ مردم بروند و به آنان آموزش دهند و جالب اینکه مسئله جنسیت هم در این آیه مطرح نیست.

روح‌اللهی امیری با اشاره به مرجعیت سیاسی و اعتقادی زنان به خصوص مادران اهل بیت(ع)، افزود: مراد از مرجعیت در این بحث مرجعیت فقهی و اصطلاحی نیست بلکه سخن در مورد زنان منتسب به خاندان اهل بیت(ع) است زیرا بازخوانی نقش آنان برای الگوگیری ما مؤثر است. در عصر حضور بالاترین مطلب یعنی وصایت مباحث اعتقادی به زنان هم سپرده شده است گرچه شاید آنان در قالب یک مرجع تقلید فقهی عمل نکرده‌اند این موضوع قابلیت‌های زنان را در طول تاریخ روشن می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه مفهوم مرجعیت یعنی محل مراجعه دیگران بودن، گفت: در آیه هفتم سوره انبیاء فرموده است: وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ ۚ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ این آیه هم از آیاتی است که موافقان بحث فقاهت زنان به آن استناد می‌کنند زیرا این آیه هم به جنسیت اشاره ندارد.

روح اللهی امیری با بیان اینکه از زمان معتصم به بعد شاهد ورود ترکان به حکومت و شاهد حاکمانی هستیم که به شدت بر شیعیان سختگیری می‌کردند، ادامه داد: همسر متوکل، ام موسی و ... هم زنانی هستند که نقش‌آفرینی در حکومت داشتند و علیه شیعه سخت‌گیری و فعالیت داشتند و ائمه(ع) هم عمدتا به تقیه سپری می‌کردند. اگر ما به حکیمه خاتون و بانو حدیث توجه کنیم می‌بینیم از فرزندان و از بستگان خاندان اهل بیت(ع) هستند؛ حکیمه، دختر امام جواد و عمه امام عسکری(ع) است و سال‌های زندگی ایشان همراه با ائمه و در تقیه و سختگیری و فشار سیاسی بر ائمه سپری شد.

وی افزود: ایشان شاهد شهادت امام جواد(ع) تا امام عسکری(ع) بودند و دو مسئله مهم در زندگی ایشان رخ داد؛ اول اینکه شاهد ولادت امام زمان(عج) بودند و دیگری رجوع شیعیان به ایشان و ارجاع ایشان هم به جده امام زمان(عج) یعنی حدیث است. در کمال صدوق و کتاب مسعودی و ارشاد شیخ مفید این روایت را به طرق مختلف بیان کرده‌اند.

چرایی نقش‌آفرینی حکیمه خاتون

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرگزاری ایکنا، استاد دانشگاه باقرالعلوم با طرح این پرسش که چرا بانو حکیمه تنها کسی است که ولادت امام زمان را گزارش و از شیعیان رفع حیرت کردند، اظهار کرد: آنچه به نقل از شیخ مفید می‌توان گفت این است که وقتی مسئله ولادت امام زمان و چگونگی آن بر سر زبان‌ها افتاد همچنین بحث اینکه ایشان به زودی غیبت خواهند کرد هم مطرح بود و خلیفه وقت هم با سختگیری فراوان از وضعیت آن حضرت پیگیری می‌کرد و می‌دانست که همه شیعیان منتظر آمدن آن حضرت و تولد ایشان هستند. لذا یکی از دلایلی که سبب شد تا حکیمه از سوی امام عسکری از مدینه دعوت شود و در بحث ولادت، نقش ایفا کند همین بازجویی و سختگیری‌‌های حکومت است.

                                                                                          

روح‌اللهی امیری با طرح مجدد این پرسش که چرا باید از حکیمه دعوت شود، افزود: خانه امام عسکری(ع) در وسط شهر سامراء و اطراف آن هم پادگان نظامی بوده است و از طرف خلافت هم با دقت، وضعیت رفت و آمد افراد رصد می‌شده است. افرادی مانند ماریه به عنوان کنیز هم در خانه امام بوده و شاهد ولادت هستند ولی شهادت این کنیزان محل اعتبار برای جامعه شیعه نبوده است آن هم به دلیل طبقه اجتماعی ولی جایگاه حکیمه خاتون متفاوت بوده است. وثاقت حضرت حکیمه خاتوان برای پاسخ به تحیر شیعیان می‌تواند یکی از دلایل اصلی حضور ایشان در این ماجرا باشد.

وی با بیان اینکه در الغیبه شیخ طوسی آمده است که احمد بن ابراهیم(محدث بزرگ شیعه) به حکیمه خاتون در مدینه مراجعه کرد و سؤالاتی پرسید، ادامه داد: از جمله از ایشان پرسید که دین تو چیست یعنی معتقد به امامت چه کسی هستی و او نام امام زمان را می‌برد و می‌گوید خبر او را جده امام زمان(حدیث) به من داده است؛ بزرگترین محدثان شیعه و صحابی امام عسکری(ع) برای اینکه بدانند امام بعدی چه کسی است به یک خانم مراجعه می‌کنند و مهمتر اینکه او هم به یک بانو ارجاع داده است.

وی ادامه داد: احمدبن ابراهیم هم می‌گوید مرا به یک زن ارجاع می‌دهی؟ و جواب می‌شنود که امام حسین(ع) هم به حضرت زینب(س) ارجاع دادند و این نشانه اهمیت جایگاه چنین زنانی است. البته این حدیث نافی آن نیست که خود حضرت حکیمه خاتون هم شاهد ولادت نبودند.

نقش بانو حدیث در حفظ امام زمان(عج)

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: فرد برجسته دیگر بانو حدیث، مادر امام عسکری و جده امام زمان(عج) است؛ ایشان هم ام‌ولد و از بانوانی است که نقش مهمی در عصر غیبت دارند. بانو حدیث ابتدا توسط امام عسکری(ع) فراخوانده شد و فرزند خود را به ایشان سپرد یعنی به احتمال زیاد امام زمان توسط بانو حدیث از سامراء به مکه و بعد مدینه رفتند لذا نقش ایشان هم در حفظ امام زمان بسیار مؤثر بوده است. مسعودی نقل کرده است که امام عسکری ودایع امامت را به بانو حدیث سپرد و او را وصی خودش معرفی کرد.

وی تاکید کرد: برخی معتقدند که امام اموالش را در اختیار این بانو قرار داد؛ شیخ مفید در الارشاد این مطلب را گفته است؛ موقوفات و صدقات شیعیان هم در اختیار این بانو قرار گرفت و این وصایت هم نشانه جایگاه آن بانو است. شیخ مفید بحث وصایت را برجسته کرده و آورده است که سه زن بزرگوار حافظ جان امامان بعدی خود بودند؛ حضرت زینب(س) که وصی امام حسین(ع) بود؛ بانو حمیده که مسئول حفظ جان موسی بن جعفر(ع) و بانو  حدیث که مسئول حفظ جان امام زمان(عج) بودند.

روح‌اللهی امیری تاکید کرد: نتیجه بحث اینکه در جامعه شیعه عصر غیبت دو بانو برجسته و محل رجوع ائمه(ع) برای حل مشکلات زمان خود بودند و از سوی دیگر در مسائل مالی و اعتقادی هم محل مراجعه شیعیان بودند و توانستند تحیر و فزعی را که شیعیان با آن درگیر بودند رفع کنند.