پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی
آزادی در فقه و حدود آن
تحقیق حاضر علاوه بر تلاش در جهت شکل دهی به نظریه‌های سیاسی مستند به منابع دینی درباب آزادی، کوشش نموده از طریق مقایسه با آرای فلسفه سیاسی و حقوقی در این باب خواننده را با گسترۀ توجه منابع دینی به اینگونه مفاهیم بنیادین سیاسی آشنا نماید.
عنوان اثر:آزادی در فقه و حدود آن
نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی
موضوع:اندیشه سیاسی
زبان: فارسی
سال نشر: 1382
تیراژ: 2000
تعداد صفحات: 336
تعداد جلد: 1ج
نوبت چاپ: اوّل
سال نشر: 1382
ناشر: بوستان کتاب قم
فهرست مطالب کتاب
• فصل اوّل: کلیات
• فصل دوم: آزادیهای فردی
• فصل سوم: آزادیهای مدنی
• فصل چهارم: آزادیهای سیاسی
• فصل پنجم: آزادی اقلیت‌ها
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فهرست‌ها
• کتاب‌نامه
موضوع اثر و اهمیت آن
آیین مقدس اسلام که داعیه وحدت‌انگاری دین با سیاست و حکومت دارد، این انتظار از فقه آن می‌رود که به تبیین و تقریر دقیق مسائل سیاسی و اجتماعی و از جمله مقوله آزادی بپردازد.
برجستگی‌های اثر نسبت به آثار مشابه
تمرکز بر رویکرد فقه‌سیاسی شیعه در تبیین مفهوم، مبانی، قلمرو و حدود آزادی و مقایسه آن با رویکردهای فلسفی و حقوقی از مهم‌ترین وی‍ژگی‌های این اثر می‌باشد. توجه به مجموعه مباحث آزادی در عرصه‌های فردی و اجتماعی و گذر از تحقیقی توصیفی و تمهید و زمینه‌سازی برای به کارگیری روش استدلالی، استنادی و تحلیلی از جمله نکات مهمی است که در پژوهش حاضر، مورد توجه قرار گرفته است.
روش تحقیق و شیوه ارائه مطالب
تحقیق حاضر علاوه بر تلاش در جهت شکل دهی به نظریه‌های سیاسی مستند به منابع دینی درباب آزادی، کوشش نموده از طریق مقایسه با آرای فلسفه سیاسی و حقوقی در این باب خواننده را با گسترۀ توجه منابع دینی به اینگونه مفاهیم بنیادین سیاسی آشنا نماید.
نتیجۀ اثر
الف. آزادیهای فردی و اقسام آن به جز در بعضی فروع و محدوده‌های آن مورد اتفاق و اجماع فقها می‌باشد.ب. آزادی عقیده که از اقسام آزادیهای مدنی می باشد مورد چالش قرار گرفته و در این کتاب مبانی فقهی نظریه آزادی دین و عدم اکراه در پذیرش آن تبیین شده است.ج. با تبیین حقیقت ارتداد و شرایط آن نویسنده تلاش نموده مناقشه بر سر حکم ارتداد را حل نماید و نشان دهد که هر چند اصل حکم ارتداد اتفاقی میان فقها می‌باشد اما موضوع حکم و شرایط آن اختلافی است.د. در مسئلۀ آزادی مذهب و قرائت‌ها نویسنده با تفکیک صدق نظریه از حجیت آن، بر حجیت نظریات و قرائت‌هایی که بر مبانی و روش‌های معتبر استوار باشد، تأکید کرده است.هـ. آزادی احزاب مخالف در چارچوب قانون به رسمیت شناخته شده همانطور که درباره اقلیت‌های دینی نیز قایل به مدارا و تساهل حکومت دینی با آنان گردیده است.
مباحث اصلی اثر
این کتاب برای نخستین بار مقوله آزادی را در عرصه‌های فردی، اجتماعی و سیاسی با اتکا به مبانی فقهی و مقایسه آن با فلسفه سیاسی و حقوق مورد تحلیل و تقریر قرار می‌دهد، بر همین اساس نویسنده در فصل اوّل تلاش می‌نماید مفاهیم اولیه و اساس تحقیق از جمله آزادی، آزادیهای تکوینی و تشریعی، اقسام آن مثل آزادی فردی، مدنی، سیاسی، آزادیهای مثبت و منفی و حتی ارتباط آن را با عدالت با دین و نیز جایگاه آن را در فقه مشخص و تبیین نماید.فصل دوّم کتاب با عنوان «آزادیهای فردی» به شناسایی انواع آزادیهای فردی مثل حق حیات، اقامت و رفت و آمد، مسکن، مالکیت، و کسب و پیشهاختصاص یافته و بحث از مبانی فقهی و حدود و قلمرو هر یک از انواع آزادیهای فردی را تبیین می‌نماید.فصل سوّم کتاب به بحث آزادیهای مدنی پرداخته. در این فصل نویسنده ابتدا تفاوت آزادیهای فردی و مدنی را متذکر گردیده سپس به بیان انواع آزادی‌هایمدنی از جمله تشکیل انجمن‌ها و اجتماعات، عقیده و بیان، پرداخته و در ضمن بیان و تشریح هر یک از انواع آزادیهای مدنی، مبانی فقهی و مجموعه مسائل و شبهاتی که پیرامون هر یک از آنها وارد شده نیز بحث کرده و پاسخ در خور ارایه کرده است.فصل چهارم نیز به مبحث آزادیهای سیاسی اختصاص یافته است در این فصل نویسنده همچون فصول قبلی به انواع آزادیهای سیاسی مثل آزادی انتخاب حکومت و رهبر، آزادی و نقش مردم در تشکیل و اداره حکومت اسلامی، آزادی انتقاد، نظارت و استیضاح، آزادی انتخابات و در نهایت آزادی احزاب و سپس به مبانی فقهی و مسائل پیرامونی هر یک از انواع آزادیهای پنج‌گانه سیاسی پرداخته است.
بخش نهایی و فصل پنجم کتاب نیز به بحث از «آزادی اقلیت‌ها»اختصاص یافته است. در این مبحث نیز آزادی عقیده، آزادی بیان، آزادی مالکیت، آزادی مسکن و رفت و آمد، آزادی شعائر دینی و آزادیهای سیاسی در میان اقلیت‌ها مورد بحث قرار گرفته است.
منبع:
پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
آثار علمی, آثار پژوهشی, آثار علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی, محمدحسن قدردان قراملکی
|