پژوهشکده اخلاق و معنویت
تربیت توحیدی و نقش آن در پی‌ریزی شخصیت اسلامی
مؤلف کتاب حاضر، ضمن اثبات اینکه مجاهدت اجتماعی و تلاش برای احیای معروف و امحای منکر برای خود فرد کمال‌آفرین است، همه مصلحان اجتماعی را به لزوم خودسازی معنوی متوجه می‌سازد و خطرها و آسیب‌های اخلاقی و روحی پیش‌روی فعالیت‌های اصلاحی را گوشزد می‌کند. نسبت میان دو بُعد و چگونگی ترکیب آنها و صورت‌بندی نگاه جامع تربیتی اسلام، موضوعی است که مورد توجه مؤلف قرار گرفته است.
محسن، شیخ‌حسین؛ تربیت توحیدی و نقش آن در پی‌ریزی شخصیت اسلامی؛ مترجم: احمد ناظم؛ تهیه‌کننده: پژوهشکده اخلاق و معنویت؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پاییز 1387، 336ص رقعی.
***
توضیح موضوع اثر
وظیفه پیامبران الهی، تربیت انسان در تمام ابعاد است؛ به‌عبارت دیگر، در مکتب توحیدی پیامبران، تمام ارکان نظام تربیتی از مبانی و اهداف تا روش‌ها و ابزارها با محوریت منشأ هستی و سرچشمه خیر و حقیقت و زیبایی یعنی وجود مقدس حضرت حق تعریف و تنظیم می‌گردد.
انسان پرورش‌یافته در مدرسه توحید، وظیفه دیگری نیز دارد که مربوط به جامعه و افراد پیرامون خود است؛ به تعبیر دیگر، اگر انسان موحد صرفاً خود را ساخته و تزکیه کرده باشد، هنوز گام نهایی را برنداشته است.
گام نهایی مسئولیت او در برابر جامعه است. در این نگاه، ارزش وجودی انسان مهذب، زمانی افزایش می‌یابد که منشأ ارائه خدمات بیشتری به امت و جامعه دینی باشد.
مؤلف کتاب حاضر، ضمن اثبات اینکه مجاهدت اجتماعی و تلاش برای احیای معروف و امحای منکر برای خود فرد کمال‌آفرین است، همه مصلحان اجتماعی را به لزوم خودسازی معنوی متوجه می‌سازد و خطرها و آسیب‌های اخلاقی و روحی پیش‌روی فعالیت‌های اصلاحی را گوشزد می‌کند. نسبت میان دو بُعد و چگونگی ترکیب آنها و صورت‌بندی نگاه جامع تربیتی اسلام، موضوعی است که مورد توجه مؤلف قرار گرفته است.
نویسنده تلاش کرده است، ضمن تبیین چیستی و چرایی آمادگی روحی و پرورش معنوی، بندگی پروردگار را در ساحت اندیشه، ساحت عاطفه و ساحت اراده تبیین و بررسی کند. البته از بیان ابزارهای پرورش روحی غافل نمانده است.
در کتاب حاضر، استناد به آیات و روایات، فراوان دیده می‌شود.
روش تحقیق
نویسنده روشی تحلیلی و توصیفی را در پژوهش خود برگزیده است.
چیستی تربیت روحی
نویسنده در باب چیستی تربیت روحی معتقد است که بعد روحی همان پیوند درونی با خدای متعال و گرایش روحی و عاطفی به او در قالب ایمان، محبت، اخلاص، بیم، امید، فروتنی و مانند اینهاست. این بعد روحی، زیربنای ساختار شخصیت اسلامی است.
وی درباره اهمیت و روش و ملاک تربیت روحی به سه رویکرد صوفی‌‌گرایانه، رویکرد سیاسی و فکری و رویکرد جامع و کامل اسلامی اشاره می‌کند و معیار برای ارزیابی اندیشه‌های منتسب به اسلام را قرآن کریم، سنت پیامبر و اهل بیت علیهم السلام و سیره اینان می‌داند. به اعتقاد وی سه عنصر شخصیت انسان را شکل می‌دهند: فکر، عاطفه و اراده، و این سه بر یکدیگر تأثیر می‌نهند.
وی معتقد است نخستین عنصر لازم شکل‌گیری شخصیت اسلامی، ایمان از روی بینش است. با این عنصر، اندیشه اسلامی وارد مرحله بصیرت می‌گردد. عنصر دیگر در شکل‌دهی شخصیت آدمی، قوای درونی یا همان عواطف و هیجانات است که نویسنده بر آن است این قوا بر اندیشه و رفتار انسان تأثیر فراوانی دارند و او را به موضع‌گیری‌ها و تفکرات سوقی می‌دهد یا از آنها باز می‌دارد. از سوی دیگر، انسان موجودی دارای اراده است. این گزاره چند معنا دارد که معنای مورد نظر نویسنده، قدرت لازم برای تسلط بر تمایلات نفسانی است.
نویسندة کتاب حاضر بر آن است که به دلیل تأثیر سه عنصر فکر، عاطفه و اراده بر شخصیت، اسلام تلاش کرده است این سه عنصر را جهتی عبودیتی و توحیدی ببخشد که نویسنده به تبیینِ مفصلِ چگونگی این جهت‌دهی در اسلام پرداخته است.
تاریخ بروز رسانی شنبه بیست و چهارم اسفند ماه 1398
منبع:
اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
http://shop.isca.ac.ir/index.php/component/hikashop/623-D8AAD8B1D8A8DB8CD8AA-D8AAD988D8ADDB8CD8AFDB8C?Itemid=778
محسن شیخ حسین, معرفی آثار, آثار علمی مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی
|