چکیده:
در تبیین کارکردی اندیشه مهدویت، میتوان به کارکردهای آن در تغییر و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی اشاره نمود و آن را یک از کارکردهای مهم آن بر شمرد. زیرا اندیشه مهدویت مبتنی بر مبانی کلامی متقنی استکه بر اساس آن مبانی میتواند ارزشهایی را بهوجود میآورد و به تبع آن، هنجارها، رفتارها و کنشهایی را ایجاد میکند که میتوانند در اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی دارای تأثیر باشند و رفتارهای مناسبی را در جامعه شکل دهند. چون کنشها و رفتارها یکی از لایههای مهم و تأثیرگذار فرهنگ بهحساب میآیند و در حقیقت کنشها و رفتارهای هنجاری برآمده از بینشها و ارزشها و بازتاب آنها هستند. اندیشه مهدویت در سه سطح میتواند در تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی دارای کارکرد باشد:
الف) در سطح برون دینی با تأکید بر منجی باوری، با این رویکرد برای شکلگیری و تغییر و اصلاح رفتار فردی و اجتماعی، باور به منجی موعود پیشنهاد میشود و در این زمینه از راهکارهایی چون: تکیه بر باور مشترک بین الادیانی؛ هویت و ارزشها و هنجارهای مشترک بین پیروان ادیان و مذاهب، برخوردار است. ب) در سطح درون دینی با تأکید بر ایده مشترک مذاهب اسلامی در باور به مهدویت؛ با این نگاه برای تغییر و اصلاح رفتار فردی و اجتماعی، عنصر انتظار از اهمیت بسیاری برخوردار است و در این باره از راهکارهایی چون: رفتار مبتنی بر امید؛ رفتار مبتنی بر تعهد و مسؤلیت؛ رفتار مبتنی بر ایمان و تقوا و اصلاح و تغییر رفتار بر محور صبر و پایداری را پیشنهاد میکند. ج) در سطح درون مذهبی با تأکید بر اندیشه ولایت و امامت، با این رویکرد برای تغییر و اصلاح رفتار فردی و اجتماعی، باور و یقین به وجود حجت خدا در زمین مد نظر است و در این زمینه از راهکارهایی چون: تغییر و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی مبتنی بر باور به آموزه امامت؛ تغییر و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی بر محور نظارت امام مهدی(علیه السلام) بر زندگی؛ شکلگیری رفتارهای فردی و اجتماعی بر محور ویژگیهای زمینهسازان ظهور و شکلگیری رفتارهایی بر محور محبت به اولیای الهی بهخصوص امام زمان(علیه السلام)، برخوردار است. از مهمترین دستآوردهای این تحقیق تبیین راهکارهای لازم برای تغییر و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی استکه از اندیشه مهدویت استخراج و استنباط میشوند.
واژگان کلیدی: کارکرد، مهدویت، رفتار، فرد، اجتماع.
مقاله: حجت الاسلام محمود ملکی راد استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی