چکیده به گزارش خبرنگار ایسکا کتاب تاویل گرایی در انحرافات مهدویت بکی از پروژه های پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی با مجری گری حجت الاسلام محمد علی فلاح علی آباد در بهار 1398 به چاپ رسیده است.بررسی جایگاه تأویل نصوص دینی همواره محل نقاش و گفتگوی علمی بوده است. چنانچه در علوم مختلفی نظیر علوم قرآنی، تفسیر، علوم حدیث، اصول فقه، فلسفه، کلام و عرفان اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. تأویل از ابتدای کاربرد آن در معنای لغوی تا معنای اصطلاحی آن دارای سیر تطور ویژهای است (از معنای عاقبت و بازگشت هر چیز به اصل آن تا مفهوم کلام، رمز و باطن کلام و در نهایت معنای خلاف ظاهر الفاظ که شهرت بیشتری دارد).تأویل در این نوشتار به معنای برداشتهای باطنی از متن مقدس است اعم از اینکه در قالب مفهوم یا مصداق و مراد متکلم یا حتی حکمت و سبب نزول باشد. فرقههای انحرافی مدعی مهدویت، با عدم رعایت ضوابط تأویل صحیح و با توجه به ظرفیت ذاتی تأویل در ایجاد فرصت سوء استفاده از نصوص دینی به جهت توجیه عقائد فرقهای و تثبیت ادعای مهدویت رهبران فرقه از تأویل نصوص دینی بهره کامل بردهاند که از این شیوه نادرست در این رساله، به تأویلگرایی فرقهها یاد شده است.
این جستار با رویکرد پژوهش توصیفی_تحلیلی و روش کتابخانهای، در پی این بود که تأویلگرایی در رویکرد به مهدویت در فرقههای انحرافی چگونه تحلیل و بررسی میشود؟ در ابتدا بنا به ضرورت، جایگاه تأویل در معارف اسلامی و تبیین ضوابط تأویل مورد توجه قرار گرفت، سپس به تحلیل و گونهشناسی تأویل در موضوع مهدویت پرداخت. نتایج تحلیل تأویلگرایی فرقهها در موضوع مهدویت حاکی از آن است که میتوان گونههای متنوعی را بر این موضوع برشمرد؛ در این راستا گونههای تأویلگرایی فرقهها از حیث موضوع تأویل شده و مفاهیم کلیدی مهدویت و حیثهای دیگری نظیر انواع شیوههای تأویلی، تنوعات فرجام تأویل، انواع تأویل با توجه شخص تأویلگر قابل ذکر است. از دیگر نتایج تحقیق، ویژگیها و شاخصههای تأویل گرایی فرقهها است؛ به عنوان مثال استفاده از نصوص متشابه، ضعیف و متأخر در تأویل، ذوق گرایی و استنادات بدون دلیل، از مهمترین شاخصهها قابل ذکر است. این پژوهش از پیامدها و راهکارهای مقابله با فرقههای انحرافی نیز غافل نشده است. دستاورد تحقیق در این حوزه، پیامدهایی نطیر تفسیر به رأی، در هم ریختن نظام امامت، داخل شدن عقاید موهوم در دین، نفی شریعت و اباحی گری، بسترسازی ظهور مدعیان جدید قابل اشاره است. راهکارهای مقابله با فرقههای تأویلگرا در چهار بخش راهکارهای علمی- پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی و عملیاتی قابل ذکر است. حاصل این تلاش، توجه عمیق به فصل مشترک فرقهها در تأویلگرایی است که میتواند الهام بخش یک متد در جهت خلع سلاح این جریانات از ابزار تأویل و آگاهی بخشی عمومی نسبت به این آموزه میباشد.
کلیدواژه ها: مهدویت، فرقههای انحرافی، تأویلگرایی، روایات تأویلی، باطن، تطبیق.