پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی

در مورد قرآن امام مهدی(عج) در قرآن مهدویت نیز از بحث‌های اصیل، ریشه‌دار و با سابقه در اسلام، به ویژه مذهب اثنی عشری است. این بحث که نشان‌دهندة عظمت اسلام و بقا و جاودانگی احکام آن است، نه تنها میان شیعیان که در مذاهب دیگر مطرح شده است. اگرچه آثار گران‌بهایی از زوایای گوناگون به رشته تحریر در آمده؛ اما متقن ترین آنها به روایات مورد نظر خود تمسک کرده اند که امکان پدیداری یک زبان مشترک برای گفت و گو را از بین برده است. از آن‌‌‌‌‌‌جا که قرآن تنها منبع مورد اتفاق همه فرق‌های اسلامی است، پرداختن به آن درباره هر یک از موضوعات مورد اختلاف ـ از جمله مهدویت ـ‌ از اهمیت دو چندانی برخوردار است. به ویژه آن‌که اختلاف روایات، نظریه پردازی در این حوزه را مشکل نموده و در صورتی که به نحوی در رابطه مباحث مهدویت در آیات قرآن استفاده‌ای صورت گیرد، از اتقان بیشتری برخوردار و کمک شایانی به تقریب بین المذاهب خواهد نمود. به گزارش خبرنگار ایسکا حجت الاسلام مرتضی عبدی(چاری) محقق محترم پژوهشکده مهدویت وآینده پژوهی در طی یاداشتی در مورد مهدویت در قرآن گفت.
مهدویت نیز از بحث‌های اصیل، ریشه‌دار و با سابقه در اسلام، به ویژه مذهب اثنی عشری است. این بحث که نشان‌دهندة عظمت اسلام و بقا و جاودانگی احکام آن است، نه تنها میان شیعیان که در مذاهب دیگر مطرح شده است. اگرچه آثار گران‌بهایی از زوایای گوناگون به رشته تحریر در آمده؛ اما متقن ترین آنها به روایات مورد نظر خود تمسک کرده اند که امکان پدیداری یک زبان مشترک برای گفت و گو را از بین برده است. از آن‌‌‌‌‌‌جا که قرآن تنها منبع مورد اتفاق همه فرق‌های اسلامی است، پرداختن به آن درباره هر یک از موضوعات مورد اختلاف ـ از جمله مهدویت ـ‌ از اهمیت دو چندانی برخوردار است. به ویژه آن‌که اختلاف روایات، نظریه پردازی در این حوزه را مشکل نموده و در صورتی که به نحوی در رابطه مباحث مهدویت در آیات قرآن استفاده‌ای صورت گیرد، از اتقان بیشتری برخوردار و کمک شایانی به تقریب بین المذاهب خواهد نمود.
دست‌یابی به پیشینه مهدویت در تفاسیر در راستای شناسایی آیات مهدویت و آشنایی با دیدگاه مفسران مختلف صورت می‌گیرد. در این راستا حدود 600 آیه مورد شناسایی قرار گرفت که به نحوی مفسران درباره یکی از موضوعات مهدویت مطالبی ذیل آنها ذکر نموده‌اند.
از طرف دیگر جهت دست‌یابی به انظار مفسران، و با توجه به الزامات یک پروژه تحقیقاتی بیش از 300 عنوان از تفاسیر مهم امامیه و غیرامامیه با رویکرد نقلی، ادبی، کلامی، عرفانی، عقلی، اجتماعی و … بوسیله گروهی از قرآن پژوهان مورد بررسی و کاوش قرار گرفت و نکات مربوط به مباحث مهدویت استخراج گردید، دقت در انتخاب تفاسیر موردنظر یکی از مشکلترین مراحل طرح فوق بود که طی گفت وگو با صاحبنظران و لحاظ مشابهت تفاسیر در سبکهای تفسیری، مذهب مفسر، قرن تالیف و ... تفاسیر صاحب سبک و نوآوری گزینش شدند. الزاماً این تلاش و وسواس به معنای نفی اعتبار دیگر آثار تفسیری نیست و میتواند گسترش داشته باشد. نتیجه بررسی فوق جمعآوری حدود 6000 فیش در موضوعات مختلف مهدوی بود. که همگی این مطالب در نرمافزار گنجینه مهدویت در قرآن و حدیث اثر ماندگار از پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی؛ ـ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ـ جهت بهرمندی محققان قرآنی جمع آوری شده است بهمراه نمایه موضوعی در 300 محور تز موضوعات مختلف.
بدیهی است تمام آیات مذکور را نمی‌توان به عنوان آیات مهدویت قلمداد کرد، اما مفسران این آیات را جری و تطبیق^{^[1]} یا تأویل^{^[2]} ویا تفسیر^{^[3]} به مهدویت نموده یا آنکه استطراداً مطلبی در این خصوص نقل نموده‌اند.
در تفاسیر روایی هم آیات بسیاری از منظر معصوم(ع) از باب جری و تطبیق به مباحث مهدویت مربوط می‌شود.
دیدگاه‌های مختلف مفسران در مباحث مهدویت محققین را بر آن داشت تا مباحث مطرح شده را محوریابی نمایند و آن محورها تبدیل به محورهای پژوهشی گردد. با دسته‌بندی این محورها به موضوعات عام و ریز موضوع، مباحث مهدویت از چینش منطقی مناسبی برخوردار گشت که دست‌رسی به محتوای مباحث مهدویت، آسان و سهل می‌نماید.
نقد و بررسی دیدگاه‌های فوق (از جمله مستند سازی روایات تفسیری مهدویت، نقد برخی دیدگاها و سیر تطور دیدگاه مفسران و ...) و پرداختن به موضوعات مهدویت به صورت تخصصی از منظر قرآنی (از جمله نگاه قرآنی به آینده بشر، پیگیری بحث رجعت در قرآن، حکومت جهانی در قرآن و...) از برنامه های است که در پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی با کمک مجموعه کتابهای معجم مهدویت در تفاسیرشیعه و اهل سنت و کتاب معجم مهدویت در روایات تفسیری اثر مرتضی عبدی چاری و نرم افزار جامع قرآنی گنجیته مهدویت در قرآن و حدیث درحال پیگیری و انجام است.

[1]. تطبیق به معنای حمل آیه بر مصداق آن می‌باشد. آن‌جا که در محدوده دلالت لفظی به کار می‌رود، به معنای تفسیر بوده؛ آن‌جا که مصداق قابل انطباق بر مدلول لفظی نباشد، هم معنای تأویل است. (عمید زنجانی، مبانی و روش‌های تفسیری قرآن، ص‌ص 127-126)

[2]. تاویل از نظر لغت به معنای «بازگرداندن» و از ریشه «اول» به معنای «بازگشتن» میباشد و از نظر اصطلاح در حوزه مباحث علوم قرآنی تعریف یکسان به عمل نیامده است، ولی آنچه از مجموعه نظرها میتوان چنین استنباط نمود: «آنچه را که به لحاظ ظهور الفاظ و با شناخت واژگان آیات شریفه برای همگان آشکار میشود را تفسیر ولی آن بخشی از الفاظ که فهم معانی آنها از ظهور لفظ به دست نمیآید بلکه از ناحیه خدای متعال و راسخان در علم حاصل میشود را تاویل گویند. (جهت مطالعه معانی تأویل ر.ک به: محمدهادی معرفت، التفسیر و المفسرون، ج1، ص‌ 20-22)

[3] . تفسیر از نظر لغت از ماده «فسر» به معنای «بیان کردن و آشکار نمودن موضوع پوشیده » میباشد و از نظر اصطلاح به معنای: «کشف مراد از لفظ مشکل میباشد». (فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج1، ص 39؛ راغب اصفهانی، المفردات، ذیل ماده فسر.)

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.