به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی حجت‌الاسلام والمسلمین حسین الهی‌نژاد، معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دوشنبه دهم شهریورماه، در ادامه سلسله نشست‌های مدرسه حکمرانی زمینه ساز ۲ که با موضوع «حکمرانی زمینه ساز؛ اتحاد و همدلی» در سالن شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد.
وی افزود بحث حکمرانی موضوعی نوین است؛ در مغرب زمین با نگاه نوین بیش از دو دهه است که مطرح شده و در مشرق زمین کمتر از یک دهه است که این مفهوم وارد شده است و حکمرانی مطلق بدون قید است، اما حکمرانی با قید اسلامی حدود پنج، شش سال است که در ایران مطرح شده است. همچنین حکمرانی زمینه‌ساز، عنوانی جدید است که پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی مبدع آن بوده و تنها دو سال سابقه دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد گفت: من این موضوع را در دو قالب خدمت عزیزان ارائه می‌کنم؛ نخست در قالب ادبیات مفهومی که به مفاهیم، واژگان و اصطلاحات می‌پردازد و دوم در قالب ادبیات نظری که به ساختار مفاهیم مرتبط است.
وی ادامه داد: در ادبیات مفهومی، تفاوت میان حکمرانی و حکومت بسیار مهم است. حکومت ساختاری هرمی دارد و از بالا به پایین دستور می‌دهد، اما حکمرانی حالت افقی دارد و قدرت محدود به دولت نیست، بلکه میان سه عنصر دولت، بخش مدنی (مردم) و بخش خصوصی (نهاد‌ها و سازمان‌ها) تقسیم شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد با تاکید بر اینکه روح حکمرانی مشارکتی است، گفت: حکمرانی باید روی مسئله‌ای غامض و ساختاری تمرکز کند، مسئله‌ای که برای همه ذینفعان و ذیربطان اهمیت دارد، نه مسئله ساده‌ای که به یک متخصص محدود شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: اگر بخواهیم مسئله‌ای مانند حجاب را حل کنیم باید به صورت منظومه‌ای و سیستمی عمل کنیم، نه به صورت پازل که تنها یک بخش فعال باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: خلاصه اینکه حکمرانی روح مشارکت دارد، باید مسئله‌ای ساختاری و غامض را هدف قرار دهد که همه قشر‌ها و ذینفعان در آن مشارکت داشته باشند و فرایندی نظام‌مند جهت راهبری، هدایتگری، تسهیلگری و تنظیم‌گری جامعه باشد.
حکمرانی زمینه‌ساز، مدلی از حکمرانی اسلامی مبتنی بر اندیشه مهدویت و نقش‌آفرینی ولی فقیه است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حکمرانی را فرایندی نظام‌مند و مشارکتی تعریف کرد که از سیاست‌گذاری تا تحقق اهداف با مشارکت عمومی مردم پیش می‌رود و تاکید کرد: حکمرانی ولی فقیه باید زمینه‌ساز باشد تا آمادگی و شایستگی جامعه برای تحقق ظهور فراهم شود.
حجت الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد اظهار کرد: حکمرانی باید مسئله‌ای غامض باشد که ذیربطان و ذینفعان را گرد هم آورد و حکمرانی فرایندی نظام‌مند جهت راهبری، هدایتگری، تسهیلگری و تنظیم‌گری جامعه است که از مبدا یعنی سیاست‌گذاری تا مقصد یعنی اهداف، بر اساس تصمیمات جمعی با مشارکت عمومی مردم انجام می‌شود.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: تعریف حکمرانی ولی فقیه روشن است و حکمرانی ولی فقیه، مدلی از حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت، نگرش نیابت عام و نظریه ولایت فقیه با محوریت مردم‌سالاری دینی شکل گرفته است و با رویکرد زمینه‌سازی به سیاست‌گذاری، راهبری، تنظیم‌گری، تسهیلگری و تمهیدگری جامعه و شهروندان برای رسیدن به آمادگی، شایستگی و بایستگی در راستای تحقق ظهور می‌پردازد.
وی تاکید کرد: این تعریف، تعریف مختاری است و تعاریف و نظرات دیگری نیز وجود دارد و در همین راستا، تعریف حکمرانی زمینه‌ساز را داریم و در جلسه مدرسه علمی این بحث را مطرح کرده که هر حکمرانی زمینه‌ساز، حکمرانی ولی فقیه نیست، اما هر حکمرانی ولی فقیه باید حکمرانی زمینه‌ساز باشد. علت آن این است که حکمرانی ولی فقیه باید زمینه‌ساز باشد.
حجت الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد ادامه داد: حکمرانی ولی فقیه به عنوان نائب امام زمان است و نمی‌تواند در فرایند تسهیلگری و تمهیدگری منتظر حرکت نکند.
وی به نقش منوبن (نایبان) ولی فقیه اشاره کرد و گفت: نمی‌شود نائب، منفعل باشد. وقتی می‌گوییم نائب، یعنی نایب از منوبن (اصلی) است؛ همان‌گونه که نمی‌شود پدری بدون پسری باشد، نمی‌شود ولی فقیه بدون نائب باشد و ممکن است برخی حکمرانی‌های زمینه‌ساز ولی فقیه نباشند، همانطور که در برخی نقاط ایران شاهد قیام و بسترسازی برای ظهور بوده‌ایم که به صورت مستقل از ولی فقیه عمل کردند.
حجت الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد بیان کرد: حکمرانی زمینه‌ساز الگویی از حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و با رویکرد زمینه‌سازی به سیاست‌گذاری، تسهیلگری، تمدیدگری و راهبری جامعه و شهروندان برای رسیدن به آمادگی، شایستگی و بایستگی در تحقق ظهور می‌پردازد.
وی در ادامه به مباحث اتحاد و همگرایی پرداخت و گفت اتحاد و همگرایی در ابعاد مختلفی از جمله سیاسی، اعتقادی، فقهی، فرهنگی و اجتماعی مطرح می‌شود و خود این مفاهیم ممکن است راهبردی یا تاکتیکی، مذهبی یا بین‌المذاهبی، و حتی فرا مذهبی و فرا دینی باشند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاکید کرد: انتظار مهدوی موضوعی فرا مذهبی است که نه تنها میان مذاهب اسلامی بلکه میان ادیان مختلفی مانند اهل سنت، مسیحیان و یهودیان مشترک است و در قرآن واژگانی مانند امت واحده، جمیعا و کافتن به معانی اتحاد و همگرایی آمده است.
وی تصریح کرد: میان حکمرانی زمینه‌ساز و اتحاد و همگرایی رابطه و تعامل دوسویه وجود دارد؛ هم حکمرانی زمینه‌ساز در اتحاد و همگرایی نقش ایفا می‌کند و هم اتحاد و همگرایی در حکمرانی زمینه‌ساز و تحقق انتظار و مهدویت نقش دارند که این تعامل حرکتی دو سویه است.
اتحاد و همگرایی عامل استحکام حکمرانی زمینه‌ساز در ایران است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاکید کرد که اتحاد و همگرایی، نقش کلیدی در رشد و بالندگی حکمرانی زمینه‌ساز دارد و نقش رهبری ولی فقیه و باور به انتظار مهدوی، محور اصلی این اتحاد است.
حجت الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد اظهار کرد: اتحاد و همگرایی، عامل اصلی استحکام حکمرانی زمینه‌ساز است؛ هرچه اتحاد و همگرایی در جامعه بیشتر باشد، رشد، تعالی و بالندگی آن جامعه که حکمرانی زمینه‌ساز دارد، بیشتر خواهد بود.
وی با اشاره به نقش کلیدی ولی فقیه در حکمرانی زمینه‌ساز ایران پس از انقلاب اسلامی گفت: در جنگ ۱۲ روزه اخیر، یکی از مهم‌ترین عوامل عقب‌نشینی دشمن، اتحاد و همگرایی حول محور حضرت آقا به عنوان ولی فقیه بود و این اتحاد نقش مهمی در پدافند و اقتدار نیرو‌های مسلح کشور ایفا کرد.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: انتظار و مهدویت نیز از دیگر عوامل اتحاد و بسترساز حرکت در حکمرانی زمینه‌ساز هستند و باور و اعتقاد به ظهور امام زمان(ع)، اتحاد را شکل می‌دهد و اگر انتظار و مهدویت نبود، شاید انقلاب اسلامی ایران نیز شکل نمی‌گرفت.
وی ادامه داد: انقلاب اسلامی ایران بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و عقبه تئوریک نظام مقدس جمهوری اسلامی است و مردم عاشق تمثال امام و نماینده ایشان بودند و این باور استراتژیک، نه تاکتیکی، باعث شد تا مردم با جان و مال خود پای این اعتقاد بایستند و فداکاری کنند.
الهی نژاد همچنین به جایگاه والای اتحاد و همگرایی در اسلام اشاره کرد و گفت: این موضوع به شدت مورد تاکید حضرات معصومین است و آیات متعددی از قرآن به این مسئله پرداخته‌اند. به عنوان مثال، خداوند در قرآن می‌فرماید: «بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا» و «اطیعوا الله و رسوله ولا تنازعوا» که بر اهمیت وحدت و اجتناب از تفرقه تاکید دارد.
وی خاطرنشان کرد: این آیات و توصیه‌ها نشان‌دهنده اهمیت اتحاد و همگرایی در نظام اسلامی است و نقش کلیدی آن در استحکام حکمرانی زمینه‌ساز را نباید نادیده گرفت.