به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی جلسه هم اندیشی با عنوان:«نهم ربیع عقبه تئوریک حکمرانی اسلامی در عصر غیبت» در تاریخ ۲۴ شهریور ماه ۱۴۰۳ در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید.
در این جلسه حجت الاسلام و المسلمین استاد کلباسی ریاست محترم مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم موضوعی را با عنوان: «تعامل جامعه با ولی خدا از منظر قرآن کریم» مورد بحث و گفتگو قرار داد.
ایشان با تأکید بر ارتباط قرآن و عترت، آن را فراتر از نقش تبیینی و تفسیری اهل البیت می‌داند. از این‌رو ارتباط و ترابط با ولی خدا از منظر ایشان امری مهم در این خصوص است. بنابراین سرنوشت جامعه از نظر ساختارها و جهات مختلف به این ارتباط واسته است. از این جهت می‌توان گفت: امام مهدی(علیه السلام) ولی خداست، بنابراین در جامعه منتظر لازم است ارتباط عمیق و وثیقی بین مردم و آن‌حضرت برقرار باشد. و در عصر غیبت لازم است اتصال مردم با قرآن را از این منظر نگاه کرد و معارف قرآن را با این اتصال به عترت تبیین و تحلیل نمود.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد رهدار عضو هیئت علمی دانشگاه باقر موضوعی را با عنوان: «نقش آموزه مهدویت در تاریخ سیاسی تشیع» مورد تحلیل و بررسی قرار داد.
از نگاه ایشان مقوله حکومت در مباحث سیاسی از دیگر مقولات پررنگ‌تر است. از این‌رو وقتی از نقش آموزه مهدویت در تاریخ سیاسی حرف زده می‌شود؛ بحث حکومت در این خصوص امری مهم جلوه می‌کند. مسأله باطل بودن حکومت‌ها در عصر غیبت که منبعث از برخی از روایات است در این باره نیازمند تحلیل و نقد و بررسی است.
برخی با این تلقی که مضمون این روایات این است‌که در عصر غیبت تشکیل هرگونه حکومت اسلامی امری منکر و باطل است؛ با تشکیل حکومت مخالفت نموده‌اند. شیوع این تفکر موجب شده بود آل بویه وقتی حکومت را به‌دست گرفت، برای اینکه خود را از این اتهام بدور بدارد، امر حکومت را به ظاهر به دست نگرفتد. این سوء برداشت همچنان ادامه داشت تا اینکه این صد توسط مکتب جبل عامل شکسته شد و تحلیل و تفسیر درستی از روایات ناهی از تشکیل حکومت در عصر غیبت ارائه داده شد؛ مبنی بر اینکه مراد آن روایات آن است‌که هر پرچمی که در عصر غیبت به نام امام زمان(علیه السلام) بلند شود و یا هر حکومتی که در عصر غیبت به نام آن‌حضرت تأسیس شود؛ محکوم به شکست خواهد بود. از این جهت در دوره صفویه با تشکیل حکومت شیعی از این منظر مخالفتی صورت نگرفت. بلکه با تشکیل این حکومت به مسأله زمینه‌سازی برای ظهور توسط آن تأکید گردید. در ادامه در دوره قاجاریه نیز عالمان شیعی در حکومت نقش پررنگی داشنتد و آموزه‌های امامتی در قالب‌هایی که سیاق فقهی دارند؛ ظهور و بروز بیشتری پیدا کردند. نظیر فتوای معروف میرزای شیرازی مبنی بر اینکه «امروز استعمال تنباکو در حکم محاربه با امام زمان(علیه السلام) است» با این فتوا بساط طرح استعماری انگلیس ر ا در هم پیچیده شد. و در ادامه نهضت مشروطه نیز موضوعات مرتبط با امامت امام زمان(علیه السلام) تأثیر بیشتری نسبت به فتواهای فقهی داشته است. تا اینکه در انقلاب اسلامی ایران نیز تأیرگذاری اندیشه مهدویت در تحولات سیاسی و اجتماعی مورد توجه معمار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) قرار داده شده و ایشان در نقد جریاناتی نظیر انجمن حجتیه و … که برداشت و تفسیر ناروایی از روایات نهی از حکومت در عصر غیبت داشتند؛ به این مطلب اشاره نموده است‌که آن روایات ناظر به پرچم‌ها و حکومت‌هایی است‌که بخواهند به نام امام زمان(علیه السلام) بلند شوند؛ می‌باشند. در حالیکه انقلاب اسلامی هرگز چنین ادعایی ندارد؛ بلکه آماده‌سازی برای ظهور مد نظرش است. از این جهت ملاحظه می‌شود بعد از انقلاب اسلامی، نمادهای مهدوی در جامعه اسلامی ایران نقش پررنگی پیدا نموده است و این روند همچنان ادامه دارد.
۳. حجت الاسلام و المسلمین استاد حسین الهی نژاد معاونت محترم پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی موضوعی را با عنوان: «انتظار راهبرد حکمرانی اسلامی در عصر غیبت» مورد مداقه و بررسی قرار داد.
ایشان بعد از بیان مسأله تحقیق، مفاهیمی چون: انتظار و راهبرد را مورد بررسی قرار داد و در ادامه نقش اجتماعی انتظار را مبنای گفتگوی خویش قرار داد و بدا پرداخت.
از منظر ایشان علاوه بر اینکه انتظار داری نقش و تأثیر فردی است لازم است به نقش و جایگاه اجتماعی آن توجه بیشتری داشته باشیم. زیرا انتظار با این رویکرد می‌تواند عقبه تئوریک برای حکومت ولی فقیه باشد و راهبردسازی نماید.
با این نگاه در واقع انتظار هم هدف را مشخص می‌کند و هم راه رسیدن به هدف را ترسیم می‌کند. (هم فرایند را مشخص می‌کند و هم برآیند را).
از نگاه ایشان در حکمرانی ولی فقیه سه کنشگر وجود دارد که عبارتند از: ۱. دولت، ۲. مردم، ۳. نهادها. حکومت تنها در ارتباط با دولت معنی پیدا می‌کند در حالیکه حکمرانی با هر سه مؤلفه دولت و مردم و نهادها مرتبط است. حکمرانی ولی فقیه با این ویژگی الگو و مدلی از حکمرانی اسلامی است‌که بر اساس آموزه مهدویت شکل گرفته است‌که برای تمهید مقدمات ظهور تلاش می‌کند. انتظار نقش مهمی در حکمرانی ولی فقیه دارد. زیرا حکمرانی ولی فقیه متفرع بر نیابت عامه است و نیابت عامه نیز از باور به مهدویت و انتظار نشأت گرفته است. از این جهت انتظار با تأکید بر رویکرد اجتماعی آن، نقش علت فاعلی برای حکمرانی ولی فقیه را ایفا می‌کند و پیشران آن محسوب می‌شود.
با این نگاه انتظار دارای سه راهبرد کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت است. در کوتاه مدت بیشتر دارای نقش تمهیدگری است. و در میان مدت ناظر به نقش زمینه‌سازی برای ظهور است. و در نهایت در بلند مدت تحقق جامعه ایده‌آل مهدوی هدف نهایی است.
۴. حجت الاسلام و المسلمین دکتر مجید احمدی کچایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی موضوعی را با عنوان: «گزارش‌های تاریخی منابع اولیه شیعی بر امامت امام مهدی(علیه السلام)» را مورد بحث و بررسی قرار داد.
از نگاه ایشان در منابع و متون اولیه امامیه گزارش‌های متعددی بر ولادت و امامت حضرت مهدی(علیه السلام) وارد شده است. (البته گزارش‌های تاریخی غیر از روایاتی است‌که از معصومین(علیهم السلام) نقل شده است؛ می‌باشد)
رفتار امام عسکری(علیه السلام) هم در باره ولادت حضرت مهدی(علیه اسلام) و هم در باره اعلان امامت ایشان جالب توجه است. با عنایت به جو خفقان آن‌روز که بر جامعه اسلامی سایه افکنده بود؛ امام عسکری(علیه السلام) رسالت خویش می‌دانست که ولادت و امامت حضرت ولی عصر(عج) را مخفی نگه بدارد. گرچه ممکن است با مخفی نگه داشتن ولادت برخی از شیعیان منحرف شوند اما حفظ جان ولی عصر(عج) مهم‌تر از آن است. لذا در منابع اولیه به این راهکار امام عسکری(علیه السلام) اشاره شده است.
نکته مهم در این خصوص این است‌که علی رغم تلاش برای مخفی نگه داشتن ولادت و امامت حضرت ولی عصر(عج) در عین حال گزارش‌های تاریخی مبنی بر ولادت و امامت ایشان در منابع اولیه مندرج شده است. این گزارش‌ها توسط حضرت عسکری(علیه السلام) در اختیار اصحاب خاص قرار داده شده است. در واقع این گزارش‌ها پایه‌های مهمی برای آموزه مهدویت به‌شمار می‌روند. گزارش‌هایی مانند دیده شدن حضرت مهدی(علیه اسلام) در عصر غیبت صغرا، محل اسکان آن‌حضرت و … .
