به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کرسی ترویجی با عنوان: «امکان الگوگیری از حرکت امام حسین (ع) در قیام‌های دوران غیبت و نقد دیدگاه مخالفان» با ارائه حجت‌الاسلام «محمد متقیان تبریزی»، عضو گروه پژوهشی فقه سیاسی مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) و نقدِ مباحث توسط حجج‌الاسلام «سید جواد حسینی گرگانی» معاون پژوهشی مرکز فقهی ائمه‌اطهار (ع) و «محمد شهبازیان» مدیر گروه جریان‌شناسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی روز یکشنبه ۳۱ تیرماه ۱۴۰۳ ساعت ۱۰ صبح برگزار شد.
در برگزاری کرسی ترویجی حجت‌الاسلام متقیان تبریزی عضو گروه پژوهشی فقه سیاسی مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) اظهار کرد: در مورد قیام عاشورا آن هم با کیفیت خاصی که به وقوع پیوست این ابهام و سوال وجود دارد که آیا می‌شود از این قیام الگو گرفت و قیام‌های پس از این واقعه در دوران غیبت را مستند به همین قیام عاشورا کرد آن هم با همین کیفیت که در این واقعه جانگداز اتفاق افتاده است
عضو گروه پژوهشی فقه سیاسی مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) ادامه داد: ابهام روی این نقطه است که عده قلیلی در برابر عده کثیری با این نگاه که حتما شهید می شویم وارد جنگ شدند و این مساله برای فقها سوال شد که آیا می‌شود این نوع قیام را مستند قرار دهیم که چنین جهادی داشته باشیم یا خیر؟ البته فقها چندان به فقه عاشورا نپرداختند و تعدادی از آنها که به این مساله توجه کردند، فقهای تراز هستند و ذیل بحث «هُدنه» به موضوع توجه کردند که از جمله آنها می‌توان به علامه حلّی، محقق کرکی و صاحب جواهر اشاره کرد که با این مساله پرداختند.
وی افزود: از شرایط هدنه آن است که مسلمین قوت نداشته باشند و در موضع ضعف قرار بگیرند؛ این مجوز آن است که امام‌المسلمین به دلیل مصلحتی با دشمن صلح کند، فقها ذیل این نگاه سراغ بحث رفتند؛ ضمن اینکه در این بین نکته‌ای وجود دارد که صاحب جواهر اشاره داشته است اما پیش از آنکه به این موضوع بپردازم، مقدمه‌ای با سه نکته را بیان می‌کنم؛ مقدمه اول اینکه در بحث‌های اصولی و ذیل بحث سنت که از فعل امام سخن به میان می‌آید باید به این موضوع توجه داشته باشیم که اصل اولیه در فعلِ امام، به عنوان حجیت و اعتبار مورد توجه است و با توجه به مساله عصمتِ امام و ادله مختلف و آیاتی که تأسی به امام معصوم را برای ما معتبر می‌داند؛ اصل اول در مواجه با فعل امام حجیت و اعتبار آن است؛ نکته دوم اینکه ممکن است ما در استناد به فعل امام با موانعی رو به رو شویم؛ نخست آنکه که فعل مجمل باشد، دوم اینکه فعل اختصاصیِ نبی باشد مثل وجود تهجد برای نبی؛ نکته دیگر اینکه فعل جهت تقیه یا ولایی داشته باشد، نکته سوم اینکه استفاده از فعل امام از جواز شروع می شود یعنی قدر متقن که از فعل امام استفاده کنیم یعنی آن فعل جایز است، به عبارت دیگر امام معصوم کاری نمی‌کند که کراهت یا حرمت داشته باشد بنابراین وقتی که این فعل را انجام داده یعنی جایز است و …، ما با همین نکات وارد دیدگاه صاحب جواهر شد.
در ادامه حجت الاسلام «سید جواد حسینی گرگانی در این کرسی ترویجی به عنوان ناقد حضور داشت، پس از استماع سخنان حجت‌الاسلام محمد متقیان تبریزی اظهار کرد: چند ساحت از جمله مباحث اعتقادی، کلامی، فقهی و تاریخی وجود دارد که از همه این ابعاد می‌توان موضوع را بررسی کرد، من در این مجال از بُعد فقهی مساله را مطرح خواهم کرد و دیدگاه و کلامِ صاحب جواهر را از زاویه دیگری تبیین می‌کنم؛ او در ابتدای مباحث خود و در جلد بیست‌ویکمِ جواهر که کتاب‌الجهاد است در صفحه ۱۴ بحثی را مطرح می‌کند که در اینجا به بخشی از آن اشاره کرد.
وی ادامه داد: صاحب جواهر می‌نویسد: «وقد تجب المحاربه علی وجه الدفع من دون وجود الإمام علیه‌السلام ولا منصوبه کأن یکون بین قوم یغشاهم عدو یخشی منه علی بیضه الإسلام، أو یرید الاستیلاء علی بلادهم أو أسرهم وأخذ مالهم…» همچنین در صفحه ۱۵ نیز بحث را ادامه می‌دهد و در مورد حکم مقتولین در این نوع کارزار سخن می‌گوید و اینکه حکم شهید را ندارند چون دفاع کردند؛ البته خود صاحب جواهر می گوید این حرکت در مقام دفاع است و درست است که دفاع است و همه این احکام را دارد اما در واقع جهاد است و در اواخر صفحه ۱۵ می‌گوید در زمان غیبت که امام نیست اگر خوف و ترس از کیان اسلام از بین برود و اسلام محو بشود این جهاد واجب می شود تا در نهایت به بحث هدنه می رسد؛ در نهایت اینکه صاحب جواهر می‌خواهد بگوید حرکت امام حسین(ع) یک جنبه ظاهری و یک جنبه باطنی و الهی دارد
همچنین در ادامه حجت الاسلام محمد شهبازیان با اشاره به دیدگاه مرحوم امین‌الاسلام طبرسی در مجمع البیان، اظهار کرد: او ذیل آیه « …وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَهِ…» که کسانی چون صاحب جواهر و علامه حلی و دیگران نیز به آن اشاره کرده اند، درباره آیه و ارتباط با امام حسین (ع) می گوید، به گمانم مرحوم امین‌الاسلام طبرسی در مجمع البیان نگاه اولیه به این بحث داشت و به این آیه اشاره کرد.
مدیر گروه جریان‌شناسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: از نظر من از وجه توجهات در برگزاری این جلسه نگاهی است که بین برخی نویسندگان به ویژه جریانی موسوم به انجمن حجتیه وجود دارد که با تمسک به مرحوم صاحب جواهر که از بزرگان محل اتکا است، نظر خود را بیان می کنند و اینکه از بیان صاحب جواهر استفاده شود و اینکه به نوعی این تعریض زده شود که در قضایایی مانند قیام علیه ظلم و پادشاه ظالم نمی‌شود از قیام عاشورا و نهی از منکری که امام حسین (ع) مطرح کرد، الگوگیری کنیم.
وی ادامه داد: دکتر بنی‌هاشمی در کتاب «رمز عاشورا» به نکته مذکور اشاره کرده است، البته اصل این پیشینه را در بیانیه نهضت آزادی می بینیم که در ابتدای انقلاب بین مردم و انقلابیون مطرح بود که قیام امام خمینی (ره) با توجه به قیام حسینی صورت گرفته است، نهضت آزادی در واقع با استفاده از کلام صاحب جواهر مساله را بیان کردند که این سخن درستی نیست، گرچه که نهضت آزادی تقیدات شریعت زیاد برایشان مهم نیست و در تقابل با استفاده‌ای که در انقلاب اسلامی صورت گرفت، این مساله و نگاه از سوی نهضت آزادی مطرح شد اما این وجه ضرورت بحث بود. در پایان جلسه از نقطه نظرات اساتید حاضر در جلسه هم استفاده شد.
